Katecheza 18 czerwca 2023.

Początki kultu Matki Bożej w Kościele

            Nie raz katolicy spotykają się z zarzutem, że w swojej pobożności „przesadnie” podkreślają rolę Matki Najświętszej? „Pismo Święte tak mało mówi o Maryi, a wy tak wiele Ją czcicie!” - można usłyszeć oskarżenie. Odpowiadając na te zarzuty, spróbujemy w cyklu kilku katechez odpowiedzieć na pytania: Kim zatem jest Maryja? Jakie są zasady zdrowej pobożności maryjnej.

            Słusznie chlubimy się w Polsce, że nasza wiara i jej przeżywanie są naznaczone głębokim odniesieniem do Maryi – Matki Jezusa Chrystusa, naszego Zbawiciela. Nasza chluba wynika z tego, że maryjność wskazuje na prawdziwą wiarę i na autentyczne jej przeżywanie. Już w starożytności byli o tym przekonani Ojcowie Kościoła. Święty Atanazy z Aleksandrii podkreślał, że prawda, iż Maryja jest Matką Bożą, należy do „perspektywy wiary”, czyli stanowi jej konieczny punkt odniesienia. Święty Grzegorz z Nazjanzu stwierdził, że „kto nie uznaje Świętej Bogarodzicy, ten jest poza boskością”, czyli rozmija się z Bogiem. W późniejszym okresie takie same co do treści wypowiedzi powracają z coraz większą intensywnością. Na ich gruncie narodził się kult Matki Bożej wyrażający się w liturgii, potem rozwinęła się pobożność maryjna, a w końcu narodziła się także duchowość maryjna. Wszystkie te przejawy maryjności wiary i życia kościelnego wspiera mariologia, czyli teologia, której przedmiotem jest Matka Boża i Jej misja w dziejach zbawienia. Rozpoczynamy cykl katechez na temat Matki Bożej, który przybliży nam nauczanie Kościoła na jej temat.

Już na przełomie III i IV wieku w Egipcie pojawiło się pierwsze liturgiczne wspomnienie Maryi, o czym świadczy wspomniany św. Atanazy, patriarcha Aleksandrii. Po soborze efeskim w 431 r., który ogłosił uroczyście, że Maryja jest Bogarodzicą, nastąpił szybki rozwój doktryny i kultu maryjnego, czego wyrazem było powstawanie nowych wspomnień i świąt. Wpisywały one osobę Matki Bożej w żywy nurt życia kościelnego i przyczyniały się do tego, że wierni nawiązywali z Nią coraz bardziej osobistą więź. W ten sposób pogłębiała się też więź wierzących z Trójcą Świętą. Na rozwój kultu liturgicznego wpływały także konkretne sytuacje Kościoła oraz potrzeby wierzących, które pozwalały odczytywać misję Maryi w relacji do Kościoła i do sytuacji duchowej świata, a zwłaszcza do potrzeb wspólnot wierzących.

Gdy Polska po przyjęciu chrztu stała się chrześcijańska, w Kościele istniały już liczne święta maryjne i zostały one szybko włączone w nurt polskiego życia kościelnego, znajdując żywy oddźwięk w polskiej religijności i kulturze. Z biegiem czasu jednak także nasz Kościół przyczynił się do rozwoju liturgicznego kultu Matki Bożej, czego rezultatem są uroczystości Matki Bożej Królowej Polski (3 maja) i Matki Bożej Częstochowskiej (26 sierpnia). Na pewno udział Polski w rozwoju liturgicznego kultu maryjnego można widzieć w obchodach uroczystości Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Wyjątkową rolę odegrali w tym względzie św. Stanisław Papczyński, a także liczni biskupi i wierni, dla których prawda o niepokalanym poczęciu Maryi stawała się programem życia i zasadą działania w oparciu o Jej wzór, przede wszystkim jeśli chodzi o życie w łasce.